Tan Spot Disease of Wheat Caused by Pyrenophora tritici-repentis

Pyrenophora tritici-repentis, (eşeysiz dönemi: Drechslera tritici-repentis) tüm dünyada buğdayda sarı yaprak lekesi hastalığına neden olan önemli bir fungal patojendir. Pyrenophora tritici-repentis Ascomycota funguslarının en büyük ve çeşitli sınıfı olan Dothideomycetes sınıfında yer alır. Fungus, konidiler ile eşeysiz, askosporlar ile eşeyli çoğalabilir. Pyrenophora tritici-repentis karmaşık bir ırk yapısına sahiptir. Irk ayrımı etmen tarafından üretilen üç adet (ToxA, ToxB, ToxC) artık Nekrotrofik Efektör (NE) olarak isimlendirilen konukçuya spesifik toksinlerin (KST) üretimine bağlı olarak yapılmıştır. Efektör üreten her izolatın ırkı ürettiği toksin veya toksinlerin kombinasyonuna göre ayrılır ve toksin üretmiyorsa avirülent ırk olarak kabul edilir. Üretilen bu toksinler etmenin neden olacağı belirtiyi tayin eder. Etmenin hastalık yapabilmesi için konukçu bitkinin söz konusu ırk tarafından üretilen NE’lere karşı hassas olması gerekir. Irk ayrımı ayırıcı set ile yapılır ve bu ayırıcı sete göre etmenin sekiz ırkı tanımlanmıştır. Ayırıcı set altı adet buğday hattı ve çeşidinden oluşur ancak sadece Glenlea çeşidi ve 6B365 ile 6B662 hatları mevcut ırkları etkili biçimde ayırabilmektedir. Ülkemizde de mevcut olan bu hastalık yaprakları etkilediği gibi başak ve taneleri de etkilemektedir. Belirtiler nekroz, kloroz ya da her ikisi olabilir. Tüm belirti durumlarında ilk olarak kahverengi benekler oluşur. Nekrozda kahverengi benekler uzar ve genişler, mercek ya da elmas dilimi şeklinde lezyonlar oluşur. Bu lezyonlar sarı haleler ile sınırlandırılır. Klorozda ise yaprak ayasındaki lezyonları hızla çevreleyen ve gelişen sarı alanlar oluşur. Hastalık, hassas çeşitlerde verimi %50 oranında düşürebilir. Patojen ile etkili biçimde mücadele edebilmek için çeşitli mücadele yöntemlerinin birlikte kullanıldığı entegre mücadele uygulanmalıdır. Bu derlemede buğdayda sarı leke hastalığı ve mücadelesi hakkında bilgi verilmiştir.