Istanbul’da çalişan aile hekimleri ve aile sağliği çalişanlarina otizm spektrum bozukluğu konusunda yapilan eğitimin değerlendirilmesi

GIRIS VE AMAC: Otizm Spektrum Bozuklugu (OSB), belirtilerin erken cocukluk caginda basladigi sosyal iletisim ve etkilesimde yetersizlikler; sinirli, tekrarlayici davranislar ve ilgi alanlari ile karakterize norogelisimsel bir bozukluktur (APA 2013). Amerika Hastalik Kontrol ve Koruma Merkezi (CDC) verilerine gore 2006 yilinda sikligi 1/150; 2012’de 1/88 ve 2018’de 1/59 olarak raporlanmistir. CDC’nin yaptigi calisma 8 yasindaki cocuklarda olup 8 yasindan once tani konma oraninin %25 daha az oldugu belirtilmektedir. Bu calismanin amaci OSB Tarama Tanilama ve Takip programinin nitelikli olarak yurutulmesi icin birinci basamak saglik calisanlarina verilen egitim etkinliginin degerlendirilmesi ve OSB konusunda bilgi duzeylerinin ve farkindaliklarinin arttirilmasidir. GEREC ve YONTEM: Bu kapsamda oncelikle Istanbul’da gorev yapmakta olan 38 Cocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanina egitici egitimi yapilmis ve daha sonra birinci basamak saglik calisanlarinin OSB konusunda bilgi ve farkindalik duzeylerini artirmak ve Otizm Spektrum Bozuklugu Tarama Tanilama ve Takip Programi’ni tanitmak amaciyla tum ilcelerde egitimler duzenlenmistir. Calisma 02 Nisan 2018-30 Kasim 2018 tarihlerinde Istanbul’da calisan Aile Hekimi (AH) ve Aile Sagligi Calisanlarina (ASC) uygulanan on test-son test tasarimli kontrol grupsuz mudahale calismasidir. Veriler bilimsel lietaratur taranarak hazirlanan 10 sorudan olusan on test/son test sorularinin AH ve ASC’ye uygulanmasiyla elde edilmistir. Egitim programi 203 oturumda tamamlanmis olup her egitim grubunda 90 dakika teorik egitim ve 45 dakika video ile desteklenmis olgu sunumlari yapilmistir. Referans populasyonunu Istanbul’da calisan 4205 AH ve 3690 ASC olusturmaktadir. Analiz icin SPSS 23,0 surumlu program kullanilmis; veriler sayi, yuzde, ortalama SS ve bagimli gruplarda Wilcoxon testi kullanilarak degerlendirilmistir. Anlamlilik duzeyi p<0,05 olarak kabul edilmistir. Calisma icin Istanbul Il Saglik Mudurlugu’nden 16867222-604.01.01/3090 sayili yazi ile gerekli izin alinmistir. BULGULAR: Il genelinde AH’lerin %87,8’sine (n=3690) ve ASC’lerin %90’ina (n=3328) Cocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanlarinca ‘Otizm Spektrum Bozuklugu Tarama, Tanilama ve Takip Programi egitimi verilmistir. Calismaya katilan AH’lerin %76,6’si (n=2825); ASC’lerin %85,6’ si (n=2850) on test ve son testi eksiksiz doldurmus olup analize dahil edilmistir. On testte AH puan ortalamalari 7,47 1,35 iken son test puan ortalamalari 9,01 1,13; ASC’lerin on test puan ortalamalari 7,36 iken son test puan ortalamalari 9,20 ’dir. Analiz sonucunda hem AH’lerin hem ASC’lerin son test puanlari anlamli olarak on test puanlarindan daha yuksek olarak bulunmustur (p=0.000). SONUC ve ONERILER: S on yillarda OSB ile yapilan uzun takip calismalarinda OSB vakalarinin erken tani aldiktan sonra yogun ve nitelikli egitim ile OSB tanisindan ciktigi raporlanmaktadir. Bu nedenle OSB’nin erken cocukluk doneminde taranmasi ve OSB taramasinin cocuk izlemleri icinde yer almasi cok degerlidir. Birinci basamak saglik calisanlarinin OSB farkindaliklarinin artmasi OSB Tarama, Tanilama ve Takip Programinin nitelikli olarak yurutulmesinde oldukca onemlidir. Calismamizda verilen egitimlerden sonra hem AH’lerde hem ASC’lerde OSB konusunda bilgi ve farkindaliklarinin arttigi tespit edilmistir. Sonuc olarak OSB Tarama Tanilama ve Takip Programin in nitelikli yurutulmesi icin tum aile hekimleri ve aile sagligi calisanlarina bu egitimin verilmesi ve aile sagligi merkezlerine supervizyon ziyaretlerinin yapilmasinin programin surdurulebilirligi acisindan faydali olacagi dusunulmektedir. Anahtar Kelimeler:Otizm Spekturum Bozuklugu, tarama programi,aile hekimi, aile sagligi calisani,