Wydatki na KRUS w świetle budżetów rolnych Polski i udziałów w PKB w minionym ćwierćwieczu (1995–2020) Expenditure on the implementation of KRUS tasks in the light of Poland’s agricultural budgets and shares in GDP in the past quarter of the century (1995–2020)

Celem artykułu było określenie poziomu wydatków budżetu rolnego Polski oraz wydatków na Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) z uwzględnieniem udziału krajowego budżetu rolnego oraz budżetu środków europejskich (BŚE) w długim okresie (25 lat). Autorzy podjęli próbę oszacowania funkcji trendu dla tych szeregów czasowych oraz stopnia dopasowania opisujących je równań. Pozwoliło to ocenić udziały wydatków na KRUS w krajowym budżecie rolnym oraz w ogólnym budżecie rolnym (tj. środki krajowe oraz europejskie). Kolejnym krokiem było odniesienie obu budżetów rolnych (krajowego i powiększonego o środki europejskie) do udziału w dochodzie narodowym (PKB) oraz budżecie państwa. Zabiegi te pozwoliły wskazać, jak w długim okresie zmieniła się pozycja KRUS w wydatkach budżetowych w formule udziałowej i w relacji do dochodu narodowego oraz wydatków ogólnego budżetu rolnego. Pozwoliły również stwierdzić, czy zmiany w udziałach wydatków w budżecie rolnym ogółem i krajowym podążały proporcjonalnie za zmianami PKB i wydatkami ogólnego budżetu państwa. Starano się także dociec, czy rolnictwo w Polsce, w tym KRUS, korzystało za pośrednictwem wydatków budżetowych i w sposób zrównoważony z owoców wzrostu gospodarczego kraju. We wnioskach stwierdzono, że przed integracją Polski z Unią Europejską (UE), tj. do 2004 roku rolnictwo nie było w jakimkolwiek stopniu preferowane, a wydatki budżetowe kształtowały się realnie na stabilnym, ale bardzo niskim poziomie, niepozwalającym na jego restrukturyzację. Po 2004 roku, tj. po integracji z UE, sytuacja uległa zmianie ilościowej i jakościowej, a wydatki na rolnictwo, rozwój wsi i rynki rolne realnie wzrosły, stabilizując się na około 2,5-krotnie wyższym poziomie, aniżeli w okresie przedakcesyjnym. Zauważono, że przed integracją cele prorozwojowe były wyraźnie niedowartościowane w budżetach rolnych, m.in. ze względu na wysoką konkurencyjność celu socjalnego w postaci wydatków na KRUS. Po 2004 roku początkowo zahamowano tendencję do socjalizacji wydatków w krajowym budżecie rolnym na rzecz wzrostu wydatków modernizacyjnych, głównie ze środków UE. W następnych latach nastąpiła stabilizacja tego trendu. Udział wydatków na KRUS w ogóle wydatków budżetowych państwa zmniejszył się o blisko połowę w okresie 2003–2020 (18 lat). Niemniej w ostatnich latach 2016–2020 socjalizacja krajowego budżetu rolnego przyspieszyła, a udział KRUS w nim wzrasta. Słowa kluczowe: budżet państwa, budżet rolny, interwencja państwa, PKB, wydatki na KRUS.