Osmanlı Devleti'nin Son Döneminde Zorunlu Çalışma Uygulamalarına Dair Bir Örnek: Karayolu Yapımında Çalışma Yükümlülüğü (1861-1908)

Tarih boyunca cesitli devletler, birtakim kamu hizmetlerini, vatandaslari uzerine zorunlu calisma yukumlulukleri yukleyerek yerine getirme yolunu tercih etmislerdir. Bu uygulamanin orneklerini Osmanli Devleti’nde de gormek mumkundur. Osmanli Devleti’nde zorunlu calismaya genellikle tarimda, maden isletmeciliginde, yapi islerinde ve askeri endustride rastlanilmaktadir. Bunlardan yapi isleri icerisinde ele alinabilecek olan karayolu yapiminda calisma yukumlulugu uygulamasinin ilk ornegine, 1861 tarihli duzenlemede rastlanilmaktadir. Buna gore; 18 yasindan 60 yasina kadar olup, calismaya engel bir sakatlik ya da hastaligi bulunmayan tum erkekler yilda 20 gun yol insaatinda calismaya mecbur tutulmuslardi. Ancak devlet memurlari, imamlar, mektep hocalari, papazlar, hahamlar gibi bazi gruplar bu calisma yukumlulugunden muaf sayilmislardi. Ayrica 1890 tarihinde yapilan bir degisiklikle karayolu yapiminda calisma yukumlulugune alternatif olarak, nakdi bedel karsiliginda muafiyet uygulamasi getirilmisti. Buna gore; calisma yukumlulugu olanlar ya bizzat yilda 4 gun calisacaklar ya da bunun karsiliginda 12 kurus vergi vererek muaf olacaklardi. Son olarak 1908 tarihli Umur-i Nâfia Nizamnamesinde, bedenen calisma yerine nakdi bedel uygulamasinin onemi uzerinde duruldugu gorulmektedir. Bu calismanin amaci, Osmanli Devleti’nin son doneminde karayolu yapiminda calisma yukumlulugu duzenlemelerini ele alarak zorunlu calisma uygulamalarina dair bir ornegi ortaya koymaktir